Hoạt động khai thác quá mức có thể khiến đông trùng hạ thảo, loài nấm mà nhiều người sử dụng để tăng cường sinh lực, biến mất vĩnh viễn.

Trong nhiều thập kỷ qua, nấm Yarsagumba hay đông trùng hạ thảo, tên của một loại nấm hiếm được coi là “Viagra của dãy Himalaya”, mang đến nguồn thu nhập tương đối lớn cho những người dân nghèo Nepal sống dưới chân dãy núi Himalaya. Nhưng do hoạt động săn lùng diễn ra ngày càng ráo riết, loại nấm này, chỉ mọc ở độ cao 3.500 m ở Nepal, ngày càng hiếm và các nhà khoa học lo ngại chúng sắp biến mất vĩnh viễn, China Daily đưa tin.Nấm Yarsagumba hay đông trùng hạ thảo là loài nấm ký sinh có khả năng tiêu diệt ruồi sống trên cơ thể sâu bướm ma. Giá của một kg nấm có chất lượng cao có thể lên tới hàng nghìn USD.

Đông trùng hạ thảo

Hàng năm đàn ông, phụ nữ và trẻ em lên núi để tìm nấm Yarsagumba. Dù chưa có bằng chứng khoa học, các thầy thuốc người Hoa và người Tây Tạng coi loại nấm nhỏ này là thuốc bổ có tác dụng tăng cường sinh lực.

Người ta bắt đầu khai thách nấm Yarsagumba từ 30 năm trước. Tshewang Lama, một người dân Nepal sống ở ngôi làng gần biên giới Tây Tạng, từng chứng kiến một số sĩ quan quân đội Trung Quốc ở ngôi làng Tây Tạng gần đó sắc nấm Yarsagumba cho binh sĩ uống để làm tăng khả năng miễn dịch, chữa bệnh lao, kiệt sức, liệt và ung thư. Lama đã dùng loại nấm này để chữa chứng rối loại giấc ngủ và một số vấn đề sức khỏe khác. Từ đó, ông trở thành một trong những người thu hái nấm đầu tiên.

Nhu cầu sử dụng nấm ở Trung Quốc đang tăng nhanh. Năm nay người dân được trả 6 USD cho một cây nấm bằng quả ớt khô – mức giá cao gấp đôi năm ngoái. Ở Kathmandu, thủ đô của Nepal, giá của nấm chất lượng cao lên tới 31.000 USD/kg.

Khi 70% thu nhập của người dân dưới chân dãy núi Himalaya tới từ hoạt động bán nấm, sinh kế của của họ đang trở nên bấp bênh vì số lượng nấm đang giảm mạnh.

Cứ tới tháng 5 và 6 hàng năm, hàng nghìn người dân Nepal di chuyển bằng xe la hoặc xe bò tới những vùng đồng cỏ cao để tìm kiếm những cây nấm nhỏ xíu chồi lên từ mặt đất.

Uttam Babu Shrestha, người có bằng của Đại học Massachusetts tại Mỹ, kể rằng cách đây 10 năm, người dân thu được vài kg trong mỗi chuyến như thế, nhưng ngày nay họ chỉ lượm được rất ít nấm. Sau một mùa thu nấm, nhiều người trở về với một nhúm nấm.

Săn lùng quá mức, thu hoạch trước khi nấm trưởng thành, phá hủy môi trường sống là nguyên nhân khiến số lượng nấm giảm dần. Thậm chí biến đổi khí hậu cũng có thể là một nguyên nhân. 2012 là năm tồi tệ nhất. Nhiều người tìm nấm ở Dolpa (khu vực gần biên giới Tây Tạng) trở về tay không. Nếu tình trạng này tiếp diễn thì loài nấm đó sắp tuyệt chủng”, Shrestha nhận định.

Khoảng 50.000 người tại Dolpa tìm nấm hàng năm. Năm ngoái họ mang về nhà 1.170 kg nấm.

Shrestha cho biết tình trạng vứt rác, tiểu tiện bừa bãi, hành vi đốn cây để nấu ăn và sưởi ấm đang làm thay đổi môi trường trên những ngọn đồi, nơi nấm Yarsagumba mọc.

Tìm kiếm Đông trùng hạ thảo

Các quan chức Nepal cho biết chính phủ thu được 132.000 USD từ xuất khẩu nấm trong năm 2011. Con số này có thể thấp hơn nhiều so với thực tế, vì dân làng thường bán thẳng nấm sang Tây Tạng mà không kê khai với nhà chức trách.

Nhà làm phim Dipendra Bhandari, người thực hiện bộ phim tài liệu về hoạt động thu hái nấm mang tên “Hành trình tới Yarsa”, nói rằng trẻ em ở các ngôi làng xa xôi thường theo bố mẹ chúng đi hái nấm khi chúng được nghỉ học trong 2 tháng. Theo Bhandari, việc khá nguy hiểm vì người thu hái nấm có thể bị ốm hoặc chết trong hành trình dài. 7 người mất mạng khi tranh chấp nấm với người địa phương ở vùng phía tây Nepal vào năm 2009. Trước đó 2 năm, ít nhất 16 người đã tử vong khi bão tuyết ập xuống và chôn vùi lều trại của họ.

Ông Lama cho rằng chính phủ nên kiểm soát hoạt động buôn bán và khai thác, đồng thời thúc đẩy hoạt động của các thể chế địa phương để bảo đảm an toàn và quyền lợi của người thu hoạch nấm.

Đông trùng hạ thảo – một loại dược liệu quý, lần đầu tiên được nghiên cứu và sản xuất thành công. “Thần dược” made in Việt Nam này hiện đang tìm đường xuất ngoại.

Đông trùng hạ thảo có tên khoa học là Cordyceps, vốn nổi tiếng là một loại nấm dược liệu quý hiếm, chứa nhiều hoạt chất sinh học có tác dụng lớn đối với sức khỏe con người. Nhiều nghiên cứu y học hiện đại đều khẳng định, đông trùng hạ thảo có giá trị dinh dưỡng cao, tăng cường sức khoẻ, hỗ trợ điều trị cho người bị bệnh hen phế quản, viêm phế quản mãn tính, ho lao, mỏi gối, di tinh, yếu sinh lý… hay có tác dụng đặc trị đối với bệnh viêm tiền liệt tuyến và bệnh tiểu đường.

Đông trùng hạ thảo

Trên thị trường Việt Nam có bán nhiều loại nấm đông trùng hạ thảo, song phần lớn đều nhập từ Trung Quốc, nguồn gốc và chất lượng không rõ ràng, giá lại đắt đỏ. Trong khi đó, điều kiện, quy trình để làm ra sản phẩm này khá phức tạp, đòi hỏi phải có sự đầu tư kỹ lưỡng về công nghệ.

Tốt nghiệp khoa Công nghệ, ĐH Tự nhiên ĐH Quốc gia Hà Nội năm 2003, chị Nguyễn Thị Hồng đã dành nhiều tâm sức để tìm tòi, nghiên cứu về các loại nấm, thảo dược. Chị đặc biệt quan tâm tới giống nấm Cordyceps militaris – một loại đông trùng hạ thảo có nguồn gốc Tây Tạng được nuôi cấy trên cơ chất tổng hợp từ gạo lứt và nước dừa.

Chị kể: “Khi tôi bắt tay vào nghiên cứu, thị trường bấy giờ tràn ngập sản phẩm đông trùng hạ thảo của Trung Quốc và các sản phẩm trôi nổi không rõ nguồn gốc, giá cả lại đắt đỏ vô cùng. Nhu cầu người tiêu dùng Việt Nam là thật, vậy tại sao phải dùng hàng kém chất lượng? Tôi quyết tâm tạo ra sản phẩm tốt, bền vững”.

Vậy là năm 2009, chị Hồng đã tập trung học tập, nghiên cứu một số mô hình trồng nấm đông trùng hạ thảo tại Trung Quốc và Thái Lan. Đến tháng 10/2011, chị đã nghiên cứu và nuôi cấy thành công nấm đông trùng hạ thảo dạng quả thể. Sản phẩm ngay lập tức thu hút sự chú ý của giới nghiên cứu nấm trong nước. Tháng 9/2012, sản phẩm bắt đầu được bán ra thị trường.

Đông trùng hạ thảo

Nói về con đường lập nghiệp của mình cũng như thời gian mày mò, tìm tòi công nghệ nghiên cứu, chị Hồng chỉ cười: “Khó khăn chồng chất khó khăn”.

Chị bày tỏ: “Cái khó lớn nhất là tài chính, kèm theo đó là thiếu kiến thức. Không có tiền thì chẳng thúc đẩy được mô hình nào cả, mà kiến thức của bản thân tôi trong việc nghiên cứu sản phẩm này thì chưa khi nào là đủ. Tôi đã nhận được sự giúp đỡ rất nhiều từ gia đình, anh em, bè bạn và các thầày cô”.

Chị kể, có những lúc bị thiếu tiền trầm trọng, chị phải vay mượn bạn bè để tiếp tục theo đuổi đam mê nghiên cứu, phát triển sản phẩm. Chị cũng không thể quên những ngày sản phẩm của chị bị cạnh tranh trên thị trường về chất lượng, giá thành.

Ban đầu, cơ sở của chị sản xuất và cung cấp ra thị trường mỗi tháng khoảng 30 kg đông trùng hạ thảo với giá 60 triệu đồng/kg. Chị đang tìm đường xuất ngoại cho nấm và phấn đấu mỗi tháng đưa ra thị trường 500kg đông trung hạ thảo và chuyển giao công nghệ cho một cơ sở sản xuất tại Nghệ An

Trên thị trường hiện nay tràn lan đông trùng hạ thảo được làm giả với những chiêu thức vô vùng tinh vi.

Đông trùng hạ thảo là vị thuốc quý hiếm, từ thời xa xưa chúng đã được coi là một vị “thần dược”, giá của một kg đông trùng hạ thảo chất lượng cao có thể lên tới hàng nghìn USD. Chính vì quý hiếm và có giá đắt đỏ nên hiện nay, trên thị trường đã xuất hiện rất nhiều loại đông trùng hạ thảo giả, được làm rất tinh vi khiến những người tiêu dùng rơi vào hoàn cảnh “tiền mất tật mang”.

Đông trùng hạ thảo

Các sản phẩm về đông trùng hạ thảo xuất hiện trên thị trường dưới nhiều dạng như dạng tươi, dạng khô. Các dạng thành phẩm như viên nén, viên nang, dạng nước… được bày bán trên thị trường với mức giá rất cao. Được biết, giá xuất xưởng của đông trùng hạ thảo loại bình thường lên đến hơn 50 triệu đồng/kg. Đến tay người tiêu dùng, giá này tăng thêm 50% hoặc hơn thế nữa.

Vì giá trị cao ngất ngưởng như vậy nên đông trùng hạ thảo là loại dược phẩm cao cấp được làm giả nhiều nhất. Nếu người tiêu dùng không có kinh nghiệm thì rất khó nhận biết đâu là hàng thật và đâu là hàng giả.

Theo BS Nguyễn Xuân Hướng, nguyên Chủ tịch Hội Đông y Việt Nam cho biết, đông trùng hạ thảo dạng nước hiện nay được làm giả rất nhiều, chúng chủ yếu từ nước cam, tinh dầu, chất tạo màu… uống vào cũng chẳng có tác dụng gì. Vấn đề đông trùng hạ thảo giả không chỉ ở các sản phẩm tinh chế mà ngay cả con thật cũng bị làm giả một các tinh vi.

Bởi đông trùng hạ thảo chỉ sinh trưởng ở những nơi cao hơn so với mặt nước biển từ 3.000 đến 5.000m, nhiệt độ thấp, nơi thiếu oxy và quanh năm phủ tuyết. Chúng thường xuất hiện trên những cao nguyên ở Tây Tạng, Trung Quốc nên rất khó phân biệt được thật giả.

Do đông trùng hạ thảo hiếm nên người ta làm giả trùng thảo bằng thân củ của địa tàm và thảo thạch rồi cắm cỏ vào, có loại được làm từ bột ngô, bột mạch, thạch cao. Một số đông trùng hạ thảo giả được sản xuất bằng cách gia công ép màng nên bên ngoài có màu trắng ngà, hình sâu non nhẵn bóng, rõ các vằn khía, mặt cắt có màu trắng nhạt. Khi cầm lên thấy nặng, không nhẹ bông như trùng thảo thật.

Ở mức độ tinh vi hơn, người ta còn làm thành cả trùng thảo nguyên con y hệt trùng thảo thật, với đủ cả thân sâu và sợi nấm mọc trên đỉnh đầu. Đặc biệt, trùng thảo còn được làm giả từ con sâu chít (sâu thân nhộng sống trong cây chít) mà người ta thường dùng để ngâm rượu nên rất khó phân biệt.

Cũng theo BS Nguyễn Xuân Hướng, tuy đông trùng hạ thảo là một vị thuốc bổ của Đông y nhưng lại không có tác dụng chữa bệnh, được dùng chủ yếu để bồi bổ cho người già, giúp bổ khí huyết, người trẻ ít có tác dụng. Cho nên việc mua phải đông trùng hạ thảo giả, không rõ nguồn gốc xuất xứ sẽ dễ gây nguy hiểm đến tính mạng cho người sử dụng.

Bên cạnh đó, người dân còn tốn kém những khoản tiền không nhỏ từ việc mua những sản phẩm đông trùng hạ thảo giả này. Đông trùng hạ thảo không phải thuốc chữa bệnh mà chỉ nên coi là thực phẩm chức năng, chỉ dùng khi cơ thể không khỏe.

Chúng ta chỉ nên dùng đông trùng hạ thảo như bài thuốc hỗ trợ quá trình điều trị để tăng cường sức khỏe chứ không phải thuốc chữa bách bệnh như nhiều người lầm tưởng và quảng cáo thổi phồng.

Theo Lương y Vũ Quốc Trung, Hội Đông y Việt Nam, đông trùng hạ thảo chỉ nên coi là thực phẩm chức năng, dùng khi cơ thể không khỏe. Đông trùng hạ thảo thật thì ninh lâu vẫn dai, không mủn, cọng cỏ ở đầu không nát, khi ninh tỏa ra mùi thơm, tanh như cá… còn các sản phẩm đông trùng hạ thảo giả có cạnh gờ hơi cong, bên ngoài có màu vàng nhạt, dài độ 2 – 3cm, đường kính 0,1 – 1cm, giòn hơn so với thông thường, khi cắt ra thì có màu trắng.

Còn đông trùng hạ thảo thật do chất đệm nấm mọc dính liền vào đầu sâu non mà thành. Đầu sâu non giống như con tằm, dài chừng 3 – 5cm, đường kính khoảng 0,3 – 0,8cm.

Bên ngoài có màu vàng sẫm hoặc nâu vàng với khoảng 20 – 30 vằn khía, vằn khía ở gần đầu nhỏ hơn. Phần đầu có màu nâu đỏ, đuôi giống như đuôi con tằm, có tất cả 8 cặp chân, nhưng 4 đôi ở giữa là rõ nhất…

Còn theo PGS TS Trịnh Văn Lẩu, nguyên Viện trưởng Viện kiểm nghiệm thuốc Trung Ương, do có giá trị dinh dưỡng cao, điều kiện sinh trưởng khó nên đông trùng hạ thảo rất quý, giá tương đương với vàng. Với giá thành cao như thế, nên đông trùng hạ thảo thường bị làm giả và bày bán rất nhiều trên thị trường. Vì vậy người tiêu dùng phải cẩn trọng trong việc mua các sản phẩm từ đông trùng hạ thảo.

Đọc thêm: https://dongtrung-hathao.com/tin-tuc-dong-trung-ha-thao/.

Dù một năm kinh tế khó khăn nhưng trên thị trường, những món quà đắt tiền vẫn được tiêu thụ mạnh. Đặc biệt là những món quà liên quan đến bồi bổ sức khỏe.

Gần 2 tỷ một cân Đông trùng hạ thảo

Trong vai khách hàng tìm mua quà biếu sếp, tôi liên lạc với anh Nguyễn Văn Đương (Đống Đa, Hà Nội), một trong những người chuyên cung cấp Đông trùng hạ thảo tươi.

Sau khi giới thiệu về tác dụng của Đông trùng hạ thảo như một loại biệt dược thần kỳ giúp tăng cường sức khỏe, anh Đương báo giá khiến tôi không khỏi giật mình.

Loại 1 có giá 1,8 triệu đồng/1gram (tương đương 1,8 tỷ đồng/cân) con khá to, khoảng 1.500 con/kg. Loại 2 có giá 1,2 triệu đồng/1gram (tương đương 1,2 tỷ đồng/cân) con nhỏ hơn, khoảng 2.500 con/kg. Anh Đương nhắc nhở tôi phải chọn nhanh vì bên anh chỉ còn ít hàng.

Anh Đương cũng tiết lộ, từ cuối năm 2012, công ty của anh nhập từ Tây Tạng 3 cân Đông trùng hạ thảo và đến nay đã bán được hơn 2 cân. “Hầu hết khách hàng đều là những người có tiền, sẵn sàng bỏ ra vài trăm triệu để mua quà biếu sếp. Sếp ở đây chủ yếu là quan chức.

Có những vị tuần trước vừa đến lấy 3 lạng giá gần 500 triệu đồng, tuần này lại đến lấy nữa. Năm nay nhiều người có vẻ chuộng Đông trùng hạ thảo làm quà biếu”, anh Đương nói.

Sau một cuộc trò chuyện, anh Đương mời tôi xuống cửa hàng bán Đông trùng hạ thảo trong khu đô thị Mễ Trì.

“Chị xuống xem tận nơi xem loại nào phù hợp với túi tiền và ưng ý sếp. Nếu sếp chị đã dùng qua loại này thì đảm bảo sẽ thích dùng nữa. Khách hàng bên tôi toàn khách quen nên hàng bảo đảm chất lượng cao”, anh Đương cho hay.

Không chỉ Đông trùng hạ thảo tươi thu hút được giới “đại gia” xuống tiền làm quà biếu, Đông trùng hạ thảo khô và các chiết xuất của nó cũng thu hút một lượng không nhỏ khách hàng có nhu cầu mua làm quà vào dịp cuối năm.

Cách trung tâm Hà Nội 20 cây số, khi tôi đến ngã tư Vân Canh (Hoài Đức) hỏi nhà ông Lang An chuyên bán Đông trùng hạ thảo gần như ai cũng biết. Nhà ông Lang An chuyên bốc thuốc Bắc, đồng thời bán các loại thảo dược như Linh chi, nấm và đặc biệt là Đông trùng hạ thảo khô.

Tiếp chuyện tôi là cô Hồng, người nhà ông Lang An. Điện thoại cửa hàng liên tục reo vì khách gọi đặt mua và hỏi giá cả.

Cô Hồng đặt điện thoại xuống giới thiệu với tôi: “Đông trùng hạ thảo khô nguyên con có giá 10 triệu/20gram là loại đắt nhất được nhập từ Trung Quốc. Ngoài ra có hộp thuốc chế từ Đông trùng hạ thảo giá 1,5 triệu đồng/hộp, nước: 2-3 triệu đồng/10 ống. Khách từ Hà Nội xuống mua Đông trùng hạ thảo khô nhiều và cửa hàng cũng chỉ còn vài trăm gram. Nếu cháu không lấy nhanh thì chỉ 2 hôm nữa là hết hàng”.

Xem thêm các tin tức khác về Đông trùng hạ thảo tại đây.

Đông trùng hạ thảo, nhung hươu, yến sào… là những vị thuốc bồi bổ sức khỏe đắt giá được nhiều người dùng làm quà biếu dịp Tết.

Anh Nguyễn Văn Đương (Đống Đa, Hà Nội), một trong những người chuyên cung cấp đông trùng hạ thảo tươi cho biết:

Đông trùng hạ thảo được coi là vị thuốc bổ, có tác dụng đẩy lùi sự lão hóa, tăng sức khỏe và tuổi thọ cho con người nên nhiều người rất chuộng.

Chính vì vậy nên nó cũng giá trên trời:

Loại 1 là 1,8 triệu đồng/1gram (tương đương 1,8 tỷ đồng/cân) con khá to, khoảng 1.500 con/kg.

Loại 2 có giá 1,2 triệu đồng/1gram (tương đương 1,2 tỷ đồng/cân) con nhỏ hơn, khoảng 2.500 con/kg.

Đông trùng hạ thảo

Anh Đương cũng tiết lộ, từ cuối năm 2012, công ty của anh nhập từ Tây Tạng 3 cân đông trùng hạ thảo và đến nay đã bán được hơn 2 cân.

‘Hầu hết khách hàng đều là những người có tiền, sẵn sàng bỏ ra vài trăm triệu để mua quà biếu sếp. Có những vị tuần trước vừa đến lấy 3 lạng giá gần 500 triệu đồng, tuần này lại đến lấy nữa’, anh Đương nói.

Ngoài đông trùng hạ thảo, nhung hươu cũng được coi là vị thuốc bổ dùng trong các trường hợp cơ thể, thần kinh suy nhược, lao động quá sức…

Xem thêm những tin tức khác về Đông trùng hạ thảo tại đây.

Đông trùng hạ thảo (ĐTHT) nói nôm na là mùa đông thì nó là côn trùng nhưng đến mùa hè thì nó là cây cỏ. Thời xưa ở Trung Quốc, ĐTHT chỉ dành riêng cho vua chúa, dân chúng không được phép sử dụng. Còn hiện tại, mua bao nhiêu cũng có nhưng..

Theo “Bản Thảo Cương Mục” của Lý Thời Trân, viết vào đời nhà Minh – năm 1578 sau Công nguyên – được coi như “Bách khoa toàn thư về dược liệu Trung Quốc”, đã đánh giá rất cao ĐTHT vì tác dụng điều trị nhiều loại bệnh tật, cũng như bảo vệ sức khỏe toàn diện cho con người. 

1. Ở TP HCM, đường Hải Thượng Lãn Ông, Triệu Quang Phục, Lương Nhữ Học, Phùng Hưng…, quận 5,  là những con đường được mệnh danh là “phố thuốc Bắc”. Trên những con “phố thuốc Bắc”, có hàng trăm cửa hàng chuyên bán các loại dược liệu dược phẩm nhập từ Trung Quốc, Hồng Công, Đài Loan, Hàn Quốc, Nhật Bản…, cùng với các dược liệu nuôi trồng trong nước. Thôi thì đủ cả: Hồng sâm, Bạch sâm, Hà xa đại táo, Hải mã, Địa sâm, Quế chi, Đỗ trọng, Thục địa, Hà thủ ô và dĩ nhiên là có cả ĐTHT.

Theo lương y Diệp Khiết, ở quận 11, TP HCM, gia đình đã có 4 đời làm nghề xem mạch bốc thuốc, thì: “ĐTHT chỉ sinh trưởng ở vùng cao nguyên Thanh Tạng Trung Quốc và ven rìa dãy núi Hymalaya, nơi cao hơn mặt nước biển từ 3.000 đến 5.000m, quanh năm tuyết phủ”. Người Tạng gọi nó là yatsa gunbu – có nghĩa “mùa hè là cây, mùa đông là côn trùng”… Còn người Trung Quốc gọi nó là “đồng chong xia cão”. Nó được phát hiện vào đầu thế kỷ XV bởi nông dân người Tạng vì họ thấy vào mùa xuân, khi những con bò ăn loại cây này, bỗng trở nên khỏe mạnh, ít bị bệnh tật và rất sung sức trong việc giao phối.

Năm 1878, một nhà vi khuẩn học người Anh tên là Miles Joseph Berkeley đã công bố nó trong một công trình nghiên cứu của mình. Từ đó, nó chính thức mang tên Ophiocordyceps sinensis hoặc Cordyceps sinensis.

Trước năm 1993, các nước phương Tây hầu như không biết gì về ĐTHT. Chỉ cho tới khi 3 nữ vận động viên Trung Quốc là Wang Junxia, Qu Junxia và Zhang Linli phá vỡ kỷ lục thế giới về môn chạy 1.500m, 3.000m và 10.000m tại Thế vận hội Olympic tổ chức ở Bắc Kinh thì nó mới gây ra sự nghi ngờ  nhưng các xét nghiệm kiểm tra doping sau đó cho thấy trong cơ thể của 3 nữ vận động viên không hề có những chất bị cấm.

Theo huấn luyện viên Ma Junren, 3 nữ vận động viên đã được cho sử dụng ĐTHT và… máu rùa – là những chất hoàn toàn do thiên nhiên tạo ra – không nằm trong vùng cấm thuốc kích thích, chẳng khác gì món “hồng sâm hầm thịt chó” mà nhiều vận động viên Hàn Quốc vẫn thường dùng để nâng cao thể lực!

Theo các khảo sát của y học phương Tây, ĐTHT có tác dụng bảo vệ tủy xương và hệ tiêu hóa của những người bị chiếu xạ (xạ trị chữa ung thư), bảo vệ gan trước những tác nhân virus, chống bệnh trầm cảm. Ngoài ra nó còn có tác dụng làm hạ đường huyết – nhất là với những người đề kháng với chất insulin – là chất do tuyến tụy tiết ra nhằm giúp cân bằng lượng đường trong máu và đặc biệt hơn cả là ĐTHT còn có khả năng tăng cường sức khỏe tình dục cho đàn ông nhưng lại không hề có phản ứng phụ như Viagra hay Cialis… 

Khi tuyết tan, búi nấm ở đầu con trùng nhô lên như chồi cây

2. Với những tác dụng như thế, ĐTHT có thể được xem như một loại “thần dược”. Tuy nhiên, khi đi khảo sát tại một số điểm bán dược phẩm dược liệu ở đường Hải Thượng Lãn Ông, Lương Nhữ Học, Triệu Quang Phục, Phùng Hưng, chúng tôi rất ngạc nhiên về giá bán của loại “thần dược” này. Tại một tiệm thuốc bắc nằm trên đường Phùng Hưng, bà chủ tiệm đưa cho chúng tôi xem một hộp ĐTHT, hình thức rất sang trọng, bắt mắt, nắp hộp làm bằng kính trong suốt, có thể nhìn thấy rõ những con ĐTHT nằm phơi xác trên tấm vải nhung đỏ tươi. Bà nói: “Loại này 100g, giá 2 triệu đồng” – nghĩa là 1kg giá 20 triệu (?!) nhưng vẫn còn có thể… trả giá!

Quan sát thật kỹ, tôi thấy những con ĐTHT có kích thước nhỏ như trái ớt hiểm, dài khoảng 5cm, phần thân màu vàng sậm, dài khoảng 3cm, phần đầu màu xám đen, dài 2cm, nhìn tựa như một con sâu có cái chồi cây trên đầu. Lương y Diệp Khiết cho biết: “Trên những dãy núi cao hơn 3.000m ở cao nguyên Thanh Tạng, có một loại bướm gọi là con “Ngài Dơi”, tên khoa học là Thitarodes. Ấu trùng của Ngài Dơi chui sâu vào trong đất để ăn các mầm non của một loại cây họ nghệ (polygonum viviparum L.) rồi ngủ đông.

Một số ấu trùng bị nhiễm một loại nấm có tên khoa học là Cordyceps sinensis. Nấm phát triển mạnh ở phần đầu ấu trùng khiến chúng khó chịu nên chúng có khuynh hướng di chuyển lên phía trên, thường là đến gần mặt đất khoảng 1cm thì chúng chết trong lúc nấm vẫn tiếp tục sinh sôi thành dạng bó tơ. Đến đầu mùa hè, nhiệt độ tăng, bó tơ này bện chặt như một chồi cây con rồi khi lớp băng trên mặt đất tan chảy, nó nhú lên”. Thoạt đầu lúc mới nhú lên, chồi cây có màu trắng ngà nhưng sau đó, dưới tác dụng của ánh nắng mặt trời, nó xạm lại, chuyển thành màu đen xám.

Theo sự giới thiệu của lương y Diệp Khiết, tôi gặp anh Lý Bửu, nhà ở quận 11 TP HCM, một người chuyên mua bán ĐTHT. Suốt 5 năm nay, năm nào cũng vậy, cứ đến đầu mùa hè là anh lại đi Trung Quốc rồi lên cao nguyên Thanh Tạng, lùng mua ĐTHT. Anh Bửu cho biết: “Tại Kathmandu, Nepal, loạt ĐTHT rẻ nhất cũng có giá 15 nghìn USD/kg (khoảng 315 triệu đồng tiền Việt)”. Tôi hỏi: “Vậy tại sao ở phố thuốc bắc Phùng Hưng, họ bán 1kg chỉ có 20 triệu đồng?”. Anh Bửu cười: “Đó là hàng giả”.

Theo anh Bửu, tại Dolpa, thuộc Nepal, giáp biên giới với cao nguyên Thanh Tạng, là nơi chuyên nuôi trồng ĐTHT, hàng năm cung cấp cho thị trường thế giới khoảng 2 tấn ĐTHT, chiếm 80% (20% còn lại là của Tây Tạng), 1kg ĐTHT loại 1 đã sấy khô, có giá 30 nghìn USD. Khi đưa về đến Bắc Kinh, nó trở thành 60 nghìn USD. Luật pháp Nepal quy định xuất khẩu ĐTHT từ 1kg trở lên phải có giấy phép đặc biệt nên đã sinh ra buôn lậu và làm giả. Anh Bửu nói: “Mỗi chuyến đi, tôi chỉ mua khoảng 300 – 500 gam ĐHT đã sấy khô, mà mua theo đơn đặt hàng chứ không dám mua về rồi đợi lúc có ai cần thì bán lại vì nó rất đắt”.

Mua bán đông trùng hạ thảo ở Nepal

3. Làm giả ĐTHT có nhiều cách: Trước kia, sau khi trích ly hết những dược chất, người ta thường đổ bỏ xác ĐTHT. Thế là xuất hiện những đầu nậu chuyên thu gom loại xác này. Anh Bửu cho biết: “Hiểu rõ tâm lý người mua ĐTHT nhằm tăng cường khả năng tình dục nên những người làm giả đã bơm vào trong thân ĐTHT một số chất, chủ yếu là Viagra. Khi uống vào, chỉ chừng 30 phút sau là có tác dụng ngay nhưng quan trọng nhất là vấn đề tâm lý. Người uống tin rằng mình đang sử dụng thảo mộc chứ không phải thuốc Tây nên không có hại!.

Vẫn theo anh Bửu, ĐTHT lúc còn sống dài từ 3 – 5 cm, đường kính từ 0,3 – 0,8 cm. Bên ngoài có màu vàng sẫm hoặc nâu vàng. Phần đầu có màu nâu đỏ, đuôi giống như đuôi con tằm, thân có 8 đôi chân nhưng 4 đôi chân ở giữa nhìn rõ nhất. Búi nấm hình que cong mọc ra từ đầu, có màu trắng ngà hoặc xám trắng. Sau khi sấy khô, nó chuyển thành màu nâu đen. Lúc còn sống, nếu bẻ con trùng ra sẽ thấy bên trong ruột là chất dịch nhầy màu trắng đục. 

Để làm giả, người ta dùng thân hoặc củ của cây “địa tàm” tạo hình con trùng, dùng “thảo thạch” tạo hình búi nấm. Tuy nhiên, đầu trùng và búi nấm của ĐTHT thật liền lạc với nhau một cách tự nhiên, còn đồ giả nếu quan sát kỹ, sẽ thấy vết nối. Mặt khác, các nếp gấp trên thân ĐTHT giả giao nhau rất bằng phẳng mà lý do là đổ từ khuôn ra.

Anh Bửu nói: “Bên cạnh đó, họ còn dùng bột ngô, bột lúa mạch hay thạch cao để làm giả bằng cách gia công ép màng nên hình dạng con trùng bên ngoài có màu trắng ngà, nhẵn bóng, rõ các vằn khía, mặt cắt có màu trắng nhạt, khi nhai lâu có vị ngọt và dính răng. Cầm lên thấy nặng trong lúc ĐTHT thật nhẹ như bông”.

Sâu chit dùng làm giả đông trùng hạ thảo

Tinh vi hơn, người ta còn dùng con sâu chít (là loại sâu thân nhộng sống trong cây chít – thường dùng ngâm rượu chữa chứng đau lưng, thận hư) để làm giả ĐTHT với đủ cả thân và sợi nấm mọc trên đỉnh đầu. Tuy nhiên, khi sấy khô, sâu chít vẫn to gần gấp đôi ĐTHT thật. Nếu người mua thắc mắc, sẽ được giải thích rằng: “Đây là hàng thật, hàng cao cấp loại 1”. Anh Bửu nói: “Cách phân biệt dễ nhất là khi mở hộp đựng ĐTHT, ta sẽ ngửi thấy mùi rất nồng, giống mùi nấm rơm và mùi tanh của nấm hương. ĐTHT giả không có mùi này. Nếu có, thì đó là mùi tanh của cá, hoặc mùi rất gắt của nguyên liệu hóa học”.

Với công nghệ làm giả bằng những hình thức như thế, ĐTHT giả khi uống vào hầu như sẽ chẳng có một tác hại gì nếu cây “địa tàm”, “thảo thạch”, bột ngô, bột lúa mạch hoặc con sâu chít không bị mốc hay nhiễm những loại nấm nguy hiểm. Nhưng về tính năng chữa bệnh, bổ dưỡng thì ĐTHT giả chỉ là con số 0. Theo lương y Diệp Khiết: “Nếu cần điều trị một bệnh nào đó hoặc cần phải tẩm bổ, thì nhiều loại dược phẩm, dược liệu – cả của Đông y lẫn Tây y – có tính năng ngang bằng, lắm khi vượt trội hơn ĐTHT. Vì vậy, cần cân nhắc cẩn thận trước khi mua. Nếu mua, nên tìm hiểu kỹ cách phân biệt giữa ĐTHT giả và thật…”

Mong rằng bài viết này sẽ hữu ích cho bạn đọc. 

Chúc bạn thành công !